Aziz Rıfâî

Ketebe.org İsmail Orman

Oniki kalemde fevkalade kudrete sahip olan Azîz Rıfâ’î’nin, aynı zamanda seri’ü’l-kalem bir hattat olduğuna, neredeyse tüm İslam coğrafyasına dağılmış durumdaki âsârı delîl olup Cemâleddin Server Revnakoğlu da “rık‘a yazar gibi sür‘atle sülüs, nesih ve ta’lik yazdığını” nakletmektedir. Bilhassa celî sülüsle müsennâ tertîb ve terkîblerle ziyâdesiyle meşgul olan Azîz Rufâ’î, Şevkî Efendi tarzında kendine mahsus bir şive kattığı hüsn-i hattı ile Türk hat san‘atında mümtâz bir mevki elde etmiştir.
Ayrıca tuğra tersîminde de mahâret-i kâmileye hâ’iz olduğu menkûldür. Hatta uzun müddet hânesine devam ederek sülüs ve ta’lik celîlerinde müstefiz olduğu Sâmî Efendi’nin, kendisinden sonra Dîvân-ı Hümâyûn’da tuğrakeşlik vazîfesi için onu tavsiye ve ısrâr ettiği, ancak Bâb-ı Meşihât’taki hizmetinden ayrılmak istemediği için reddettiği hikaye edilmektedir.

Mustafa Râkım Efendi’nin izinden gittiği hat sanatına yüzlerce eser kazandırmış olan Azîz Rıfâ’î’nin iki büyük koleksiyonu Topkapı Sarayı Müzesi’nde ve Kubbealtı Kültür ve Sanat Vakfı’nda bulunmaktadır. Ayrıca şeyhinin Unkapanı’ndaki dergâhında hilyesi, Bursa’daki Ulu Cami’de ta’lik ve celî sülüs, Sünbül Efendi Türbesi’nde de ta’lik levhâları vardır.

Ayrıca ilk devresinde “Abdü’l-azîz Eyyubî” imzalı yazılarına ve “Azîz” imzasıyla kaleme aldığı çok sayıda mezartaşı kitabesi rastlanmaktadır. Ka’be-i Mu’azzama’nın H. 1331/M. 1913 senesinde imal olunan kisve-i şerifesinin bazı kısımlarındaki yazılar da ona aittir.

Tezhip sanatında da mahâret sahibi olduğu ve yazılarının bozulmaması ve bir kenara atılmaması için tezhîbini de yaptığı nakledilmektedir. 

İbnü’l-Emin Mahmud Kemal İnal, Son Hattatlar İbnülemin Mahmud Kemal İnal

Oniki[1] mushâf yazmışdır. Bunlardan biri, esbâk Afganistan Emîri’nde [Amanullah Hân’ın babası], biri Mısır krallığı hazinesinde, biri Hıdîv Abbas Hilmî Paşa’nın vâlidesindedir. Mushâflardan biri Mısır’da basdırılmışdır. Bir mushâf da ailesindedir. Diğerlerinin hangi ellerde bulunduğu ma’lûm değildir.

Râkım merhûmun, hutut-ı mütenevvi’â ile yazdığı hilye tarzında ve ta’lik ve müsennâ ilâvesile üç büyük hilye resmetmişdir ki, biri Topkapu Sarayı Müzesi’nde, ikisi ailesindedir. Bursa’da Ulu Cami’de biri ta’lik, diğeri sülüs celîsi levhâları vardır. Mısır’da yirmiden fazla sülüs, nesih ve ta’lik meşk mecmu’ası ve kalın ta’lik ile seksen sahife olarak 1352[1933]’de yazdığı Kâsîde-i Bühre yayınlanmışdır.

Oniki hatda aynı kudrete sahibdi. Tuğra da resmederdi. Dîvân-ı Hümâyûn’da tuğrakeşlik vazifesini kabûl etmesi içün Sâmî Efendi ısrar etmişse de Bâb-ı Meşihât’taki hıdmetinden ayrılmak istemediğinden kabûl eylemedi. Sür’atle yazardı. Celî istiflerle çok oğraşmışdır. Kalıblarından bir koleksiyon ailesindedir. Tezhibde de mehâreti vardı. Her isteyene bedelsiz verdiği yazıların bozulmaması, bir kenara atılmaması içün tezhib ederdi.

Evâ’ilde “Abdü’l-azîz Eyyubî”, evâsıtda “Azîz”, sonraları “eş-Şeyh Mehmed Abdü’l-azîzü’l-rûfâ’î” sûretinde imzalardı.

Ketebe.org İsmail Orman

Mısır'da bulunduğu esnada, hattatlar için ders kitabı olarak el-Kurrâsetü’n-nuniyye adlı bir hat risâlesi neşretmiştir(Kahire-H. 1342/M. 1923). Bunun ardından yirmiden fazla sülüs, nesih ve ta’lik meşk mecmu’ası neşretmiş, ayrıca kalın ta’likle seksen sahife olarak tertiplediği Kâsîde-i Bür‘e'si de H. 1352/M. 1933’te yine Kahire’de yayınlanmıştır. 

Şevkî Efendi tarzında yumuşak bir şiveye sahip olduğu nesih hattıyla yazmış olduğu mushaflarından en meşhuru Kral Fu’ad için bir sene zarfında tahrîr ve tezhîb eylediği nüshadır. Daha sonra bastırılmış olan bu Kur’an-ı Kerîm Mısır Hazînesi’nde muhafaza edilmekte iken, 1952 senesindeki ihtilâlde kaybolmuştur. 

Ayrıca Hıdîv Abbas Hilmî Paşa’nın vâlidesi ile Afganistan Emîri Amânullah Hân’ın babası için de birer mushâf yazmış olduğu bilinen Azîz Rıfâ’î’nin, iki mushâfı da ailesinin nezdinde iken Kubbealtı Kültür ve Sanat Vakfı’na hediye edilmiştir. Ayrıca bir “Yasin Cüzü” ile Gavsiye-i Şeyh Abdülkadir Geylani adlı eseri görülmüştür.