Hasırîzâde Mehmed Elif Efendi
Fotoğraflar
Sanatkâr Hakkında
Sa’diye Târikatı’ndan Sütlüce’deki Hasırîzâde Dergâhı şeyhi, Ahmed Muhtâr Efendi’nin Tiryâkîzâde Hasan Paşa’nın kızı Fatma Bi‘âse Hanım’dan, H. 1266/M. 1850'de dünyaya gelen oğludur. İlk eğitimini meşhur Mesnevî-hânlardan Hoca Hüsâmeddîn Efendi’den aldıktan sonra Eyüp’teki Şâh Sultan Mektebi’ne devam ettti. Ayrıca dergâhın müdâvimi olan bazı ulemâdan da ders gördüğü gibi, hilâfet aldığı babasından ta'lik meşketti. 1868'de Kassâm-ı Askerî Mahkemesi Kitâbeti’nin hulefâlarından oldu. Senelerce hizmetten sonra Dîvân-ı Ahkâm-ı Adliyye Mazbata Odası’na memur edildi.
Bu esnâda Şeyh Yunus eş-Şeybânî’den Târikat-Sa’diyye’nin Şeybâniyye şubesinden icâzet, Şâzeliyye’nin Medeniyye kolunun kurucusu Şeyh Zâfir’in halifesi İbrâhim el-Berrâde’den de Şâzelî-Medenî hilâfeti aldı. Ayrıca Yenikapı Mevlevîhânesi şeyhi Osmân Salâheddîn Dedeefendi’nin Mesnevî-i Şerîf dersine devam ettiği gibi, Târikat-ı Mevleviyye’den hilâfet ve tedrîs-i Mesnevî’den icâzet aldı. Bir yandan da Bâyezid Cami ders-i âmlarından Hâdimîzâde Ahmed Hulûsî Efendi’nin Zâl Mahmud Paşa Cami’ndeki derslerine devam etti. Hocasının ölümünü üzerine yerine geçen Ahmed Nüzhet Efendi’nin dersine devam ederek, 1885'te icâzetnâme aldı.
H. 1291/M. 1873'te memuriyetten istifa edip müderrislik imtihânına girdi. H. 1292/M. 1874'te ibtidâ-i hâric rütbesiyle Bursa Müderrisliği rü’ûsuna nâ’il oldu. Babası H. 1297/M. 1880'de Hac için ayrıldığında meşihâta vekâlet etti. Döndükten sonra inzivâya çekilen babasının vefâtına kadar niyâbeten, bundan sonra da asâleten post-nişin oldu. 1897’de ilmî rütbesi musûla-i Süleymaniyye’ye terfi etti. Zamanın en mümtâz şeyhi olmakla H. 23 Receb 1326/M. 7 Ağustos 1908 tarihinde Meclis-i Meşâyih Riyâseti’ne ta’yin olundu. Ancak 31 Mart Vak'ası'ndan sonra yaşanan siyâsî gelişmeler üzerine görevden ayrıldı.
1910’da üçüncü rütbeden Mecîdî Nişânı ile taltîf edilen Elif Efendi 5 Mayıs 1914 tarihinde yaş haddinden emekliye sevkedildikten sonra, tekkelerin kapatıldığı 1925 yılına kadar irşâd ile meşgul oldu. 1875'ten beri sürdürmekte olduğu Mesnevî-i Şerîf, Buhârî-i Şerîf, Şemâ’il-i Şerîf ve kütûb-i sâ’ire tedrîsine de H. 28 Cum‘ade’l-âhire 1345/M. 3 Ocak 1927’deki vefâtına kadar devam ederek, çok sayıda talebeye icâzet verdi. Görev yaptığı tekkede medfundur.
İbnü’l-Emin Mahmud Kemal İnal, Son Hattatlar İbnülemin Mahmud kemal İnal
Babası tarafından veliyy-i kâmil, mesnevîhân-ı fâzıl Hoca
Hüsâmeddîn Efendi hazretlerine takdim edilerek telkin-i Besmele ile taltif-i
niyâz olunması üzerine hazret-i azîz, besmele ve elif-bâ ta’lim ile du’a
buyurdu.
Tahsil-i ibtidâ’îden sonra bazı ulemâdan ders gördü.
Bi’l-âhare Bayezid muciz ders-i âm hocalarından İstanbullu Ahmed Nüzhet
Efendi’nin – bitmek üzere olan – dersine
devamla icâzetnâme aldı. Hoca Efendi’nin ibrâm ile meclis-i icâzetde Elîf
Efendi du’a etdi. Hususî derslerle de meşgûl oldu.
…
Meşrutiyet’in ilanından sonra bir Remezân-ı Şerîf akşamı
Ortaköy’de Dâmad Refîk Bey merhûmun dâvetine icâbetle iftarda bulunmuşdum.
Merhûmun, Târikāt-ı Mevleviyye’de şeyhi olan Elîf Efendi de mevcût idi. Sahura
kadar suhbet ve hakāyıkdan bahsedilerek kemâlât-ı ilmiyyesine vâkıf olmuşdum.
Meşâyihin fudalâsından idi. Müddet-i hayatınca ta’lim ve ifâdeden ve te’lifden hâli kalmadı. 14 eseri vardır.[1] Arebce, Farsca ve Türkce şi’irlerini havi dîvânı da bunlar arasındadır.
Ketebe.org İsmail Orman
Su‘udü’l-mevlevî tarafından yazılan mezar kitâbesi şöyledir:
Hû
Hâza kabrü’l-âlimü’r-rabbânî ve’l-ârifü’s-sâmedânî şeyhü’t-tarîk ve ma’denü’l-hakîka Mehmed Elif bin eş-Şeyh Ahmed Muhtârü’l-şehir bâ-Hasırîzâde rahmehümâ Allah. Sene 1345. 28 Cum‘ade’l-âhire, yevmü’l-isneyn.
Meşâyihin fudâlâsından olup ilim ve irfânıyla ma’rûf olan Mehmed Elif Efendi te’lifden de hâli kalmamış ve Tenşîtü’l-muhibbîn bi-Menâkıb-ı Hâce Hüsâmeddîn, el-Kelimâtü’l-mücmele, Muhtârü’l-enbâ fi’l-Hurûf, el-Mebde’ ed-Dürrü’l-mensûr, Def‘u’l-vecel bi-cünneti’l-ecel, el-Bârikat, et-Tenbîh, en-Nehcü’l-kavîm,; Semeretü’l-hads fî Ma’rifeti’n-nefs, Tasrîhu’l-ümme, İrşadü’l-gavîn bi-Redd-i Nazariyet-i Darvin, en-Nûrü’l-furkan fî Şerh-i lugati’l-Kur’ân adlı eserleri yâdigâr bırakmıştır. El-sine-i selâsede şi’ir söylemeğe vâkıf olduğuna işaret eden müretteb dîvânı dahi vardır.
Çok yönlü kişiliği nedeniyle meşihâtı esnâsında dönemin önemli kültür ve san‘at merkezlerinden biri hâline gelmiş Hasırîzâde Tekkesi’nın planlarını çizebilecek kadar mi’mârî bilgisine de sahip olan Mehmed Elif Efendi, evvelâ babasından öğrenmiş olduğu hatt-ı ta’likte tekâmül için daha sonra Mehmed Zekî Dedeefendi’den ve Râkım Efendi’den meşk almıştır.
Bilhassa Hasırîzâde Dergâhı’nın semahâne kapısı üzerindeki babasının manzûmesini hâvî tarih kitâbesi ile Tophâne Müşîri Seyyid Mehmed Paşa’nın H. 1305/M. 1887-1888 tarihindeki tamirine ait kitâbe ve yine Sütlüce’deki Kapıağası Mahmud Ağa Cami’nin tamir kitâbesi ile rüşdünü ispât etmiş olan Mehmed Elif Efendi, mezkûr semâhânenin üst katındaki sütûnlar arasındaki tahta levhâlara yapıştırılmış muşambalar üzerine zerendûd olarak, babasının Sa‘diyye Târikatı pîri Sa’deddîn-i Cibâvî Hazretleri için yazmış olduğu medhiyyeyi işlemiştir.Ayrıca Hacı Bekirzâde Alî Bey’in dergâhın suyollarını tamir ettirdiğini beyân eden kitâbenin metni de, hattı gibi ona aittir.
Ancak bu müstesna eserler, hattı yine kendisine ait olan semâhâne kapısı üzerindeki mermere mahkûk âyet kitabesi ile birlikte yakın zamanda kayıplara karışmıştır. Ayrıca kâğıd üzerine muhârrer “Ya Hazret-i ebû’l-Hasanü’l-Şâzelî”, “Ya Hazret-i Şems-i Tebrizî”, “Meded Ya Aliyye’l-mürteza” levhâlarının varlığını da İbnülemin nakletmektedir.