محسن زاده سيد عبدالله

İbnü’l-Emin Mahmud Kemal İnal, Son Hattatlar İbnülemin Mahmud Kemal İnal

Uzun boylu, beyaz top sakallı, mütedeyyin, mü’eddeb, mükrim, müsâfir-perver, asil ve necîb bir zât idi. Kazasker Mustafa İzzet Efendi merhûmun ileri gelen tilmizlerinden, yazının dikkat gerekdiren hususlarına vâkıf hattatînin önde gelenlerinden idi. Musikîye de intisâbı vardı. 26 Safer 1316[15 Temmuz 1898]’da bir Cuma günü ilk ve son def’a olarak yalısında üç-dört sa’at görüşmüş ve meclisinin letâfetini takdir etmişdim. O gün yazı ve musikîye dâ’ir uzun uzun görüşüldü.[1]

Refîk-i şefîki, üstâd-ı nâdirü’l-emsâl Mehmed Şefîk Bey’e dâ’ir ma’lûmât recâ etdim. Bazı beyânatda bulundu, kaleme aldık, kardeşim Ahmed Tevfîk Bey merhûm mekāle şeklinde yazdı. O esnâda birkaç arkadaşla neşretmekde olduğumuz Resimli Gazete’ye yazdık. Mehmed Şefîk Bey’e dâ’ir yazılan ilk mekāle odur. Abdullah Bey, refîk-i muhtereminin yazıdaki kemâl-i mehâretinden bahsederken “Biz, birbirimize ’üstâdım’ diye hitâbederdik.” dedi.

Hattat Beşiktaşlı Nûrî Efendi söyledi:

Şefik ve Abdullah beyler bulundukca yazıya dâ’ir konuşurlarmış. Yanlarında yazıya nisbeti olmıyanlar bulunduğu esnâda da suhbeti yazıya hasretdiklerinden üstâdları Mustafa İzzet Efendi, “Yazı ile münâsebeti olmıyanlar, sözlerinizden sıkılırlar, aleyhinizde bulunurlar. Bu gibi âdemlerin yanında onların da karışabilecekleri şeylerden bahsediniz. Yalnız kaldıkça yazıya dâ’ir konuşunuz.” diye nasihat edermiş.

Kendinin terceme-i hâlini yazmak istediğimi söylediğimde ise; “İnsan, hayatda iken terceme-i hâlini yazar, yâhud yazdırırsa mezara girüb oradan konuşmuşa benziyor, bundan hoşlanmıyorum.” dedi. Münâkāşaya ve ısrara lüzûm görmedim. Tertib etdiğim Hutut-ı Meşâhir Mecmu’ası’na bir yazı yazması hakkındaki recâmı – bazı zâtlar gibi naz ve girişmeğe girişmeden – derhâl kābûl etdi. Ne yazmak münâsib ise yazılub kendine gönderilmesini söyledi. Ertesi gün, şu Arebce beyit ile menzum tercemesini gönderdi:

Kâtib fenâ bulur yine âsâr-ı hâmesi

Bâkî kalır sâhife-i âlemde bir zamân

Reisü’l-hattatîn Muhsinzâde es-Seyyid Abdullah

28 Safer 1316[17 Temmuz 1898]

Bir gün sonra yazub mecmu’ayı küçük oğlu – Şûrây-ı Devlet kâtiblerinden hattat – Mehmed Rahmî Bey ile i’ade etdi. Kardeşim Ahmed Tevfîk Bey ve diğer bir zât ile ziyâret etdiğimiz günün gecesi yalıda kalınmasını teklif etdiyse de kalmadık. Keşke kalsaydık. Öyle güngörmüş hüner-ver bir zât-ı muhteremin suhbetinden pek çok istifâde ederdik.

Vefâtını müte’akiben Tercemân-ı Hakîkāt Gazetesi’ne[2] yazdığım mekālede menâkıb-ı cemîlesine tercemân olmuşdum.

Ketebe.org İsmail Orman

Daha sıbyân mektebinde iken hüsn-i hatta istidâdı görüldüğünden, hocası ile babasının tensîbi ile Kazasker Mustafa İzzet Efendi’ye devam etmeye başlayan Abdullah Hamdî Bey’in yeteneğini daha ilk derste görüp takdîr eden Kazasker Efendi, o anda yanında bulunan şâkirdi Mehmed Şefik Bey’e de anlatmış, ikisi arasında ölene kadar sürecek dostluk da işte burada başlamıştı.

Sadece bir senede yazıda ilerleme kaydeden Abdullah Hamdî Bey’i yanından ayırmayan Mustafa İzzet Efendi, onu mükemmel surette eğiterek tekemmüle ulaşmasını sağladı. Onun önde gelen tilmizlerinden olarak, kısa zamanda hüsn-i hattın dekayıkına vâkıf hattâtînden biri haline gelen Abdullah Hamdî Bey, dönemin kültür ve san‘at hayatının önemli simâlarından olan hocasının meclisinde, hattın yanısıra edebiyat ve musikîde de emsâlsiz tecrübeler elde ettiği gibi, vefâtında hocasının mezartaşını yazma şerefine de na’il oldu.

Hocasının vefatından sonra da yazı arkadaşı ve refîk-i şefîki Mehmed Şefîk Bey ile yaptığı istişâreler neticesinde, hocasının çizgisinden ayrılmayan kendine has üslubunu geliştirmeye muvaffâk olan Abdullah Hamdî Bey, bu sâyede reisü’l-hattâtîn ünvânını ittihâz eylemişti. En büyük meziyeti Türkçe kelimeleri, her kalemde satıra uydurma becerisi olmakla beraber, celî sülüste üstâdının ayarında değildir.

Neredeyse tümüyle yazıya hasretmiş olduğu ömründe yüzlerce eser vücuda getirmiş olan Abdullah Hamdî Bey’in yazılarına müze ve özel koleksiyonlarda sıklıkla tesadüf edilmektedir. Ayrıca Mahmud Paşa Yokuşu’nun alt tarafında Hacı Köçek Cami’nin dış kapısı üstünde mahkûk

Sa’ati vâhidedir ömr-i cihân

Sa’ati ta’ate sarfeyle hemân

beyti ile bitişiğindeki çeşme üstündeki manzum kitâbe de ona aittir. Hırka-i Şerîf Cami’nde ve sâ’ir mahâllerde de büyük kıt‘ada levhaları bulunmaktadır. Ayrıca seçme âyetlerden oluşan H. 1282/M. 1865 tarihli bir cüzü görülmüş olup hatt-ı nesihteki kudretinin timsâlidir.